Oproep aan politiek: van excuses naar structureel herstelbeleid met Afro-professionals aan tafel
Utrecht, 28 maart 2025 – Tijdens het symposium ‘De Overheid aan zet’ in Utrecht riepen vertegenwoordigers van de afro-gemeenschappen, antidiscriminatie-organisaties en de Verenigde Naties de Nederlandse overheid op om haar verantwoordelijkheid te nemen in het kader van het Tweede Internationaal VN-Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst (2025–2034). Deze mondiale VN-agenda werd op 17 december 2024 afgekondigd als verlengstuk van het eerste Decennium (2015–2024), dat ondanks goede intenties wereldwijd te weinig concrete resultaten heeft opgeleverd.
De boodschap vanuit het symposium was eenduidig: Nederland moet nú aanhaken – met daden, niet alleen woorden.
Wat is het VN-Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst?
In 2013 riepen de Verenigde Naties de periode 2015–2024 uit tot het Internationaal Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst, met drie centrale doelen: erkenning, rechtvaardigheid en ontwikkeling. Lidstaten, waaronder Nederland, committeerden zich aan de uitvoering van het bijbehorende Programma van Activiteiten, gericht op het aanpakken van structureel racisme, herstel van onrecht voortvloeiend uit het slavernijverleden, en versterking van de positie van mensen van Afrikaanse afkomst.
Toch bleef in Nederland substantiële inzet vanuit het Rijk uit: er kwam géén Nationaal Actieplan (NAP), geen structurele financiering, en slechts beperkt institutioneel beleid. Dit terwijl Afro-Nederlandse organisaties wél actief hebben bijgedragen aan VN-rapportages, het opstellen van een12-puntenplan en het organiseren van bijeenkomsten en kennisdeling evenals een NGO NAP initiatiefvoorstel.
De VN heeft het Decennium daarom verlengd tot eind 2034, en roept lidstaten expliciet op tot structurele implementatie, met herstelmaatregelen, data-gedreven beleid en samenwerking met de gemeenschap.
“Het eerste Decennium was grotendeels symbolisch. Deze tweede Decade moet het Reparations Decennium’ worden. Herstel is geen abstractie. Het vraagt om investeringen in onderwijs, arbeidsmarkt en representatie. Om concreet beleid op lokaal én nationaal niveau. Om herstel van vertrouwen en waardigheid.”
dr. Barryl Biekman, coördinator van het VN-Decennium in Nederland.
Tien Jaar Beleidsstilte – Tijd voor Daden
Hoewel Nederland in 2022 officiële excuses aanbood voor het slavernijverleden, ontbreekt tot op heden een Nationaal Actieplan (NAP) dat invulling geeft aan erkenning, herstel en structurele verbetering. Daarmee overtreedt Nederland niet alleen zijn morele verantwoordelijkheid, maar wijkt het ook af van de VN-verplichting om nationaal uitvoering te geven aan het Activiteitenprogramma van het Decennium. De VN stelt dat alleen met duidelijke plannen, politieke wil en structurele middelen, blijvende impact kan worden gerealiseerd.
“De erkenning is uitgesproken, maar de actie blijft uit. Nederland heeft de kans om leiderschap te tonen. De aanwezigen hier vormen een krachtige coalitie – die verdient gehoord én ondersteund te worden.”
dr. Mila Paspalanova, VN-Mensenrechtenbureau (OHCHR)
Een Nationaal Actieplan dat recht wil doen aan erkenning en herstel, vereist niet alleen plannen op papier, maar ook een fundamentele verschuiving in wie meebepaalt. Daarom roepen Afro-Nederlandse gemeenschappen op tot actieve participatie van Afro-professionals bij de ontwikkeling, implementatie en monitoring van beleid. Hun expertise en lived experience zijn essentieel om te voorkomen dat beleid blijft steken in abstracties of goed bedoelde symboliek. Structurele betrokkenheid van Afro-professionals – binnen ministeries, adviesraden, toezichtsorganen en uitvoeringsinstanties – is onmisbaar om systemisch onrecht om te zetten in duurzame oplossingen. Alleen dan kunnen woorden als ‘erkenning’ en ‘herstel’ daadwerkelijk wortelschieten in de praktijk van bestuur en rechtvaardigheid.
Tegelijkertijd is het van belang dat beleidsmakers en overheidsorganisaties zélf investeren in bewustwording. In de evaluatie van het eerste VN-Decennium is benadrukt dat ambtenaren en bestuurders bereid moeten zijn tot educatie over koloniale erfenissen, institutioneel racisme en afrofobie. Alleen door een lerende overheid te zijn, kan er sprake zijn van een gelijkwaardige samenwerking met de gemeenschap én van beleid dat werkelijk inclusief is.
Cijfers zijn duidelijk: afrofobie groeit
De noodzaak voor beleid is urgent. Tijdens het symposium presenteerden drie antidiscriminatievoorzieningen zorgwekkende cijfers over 2024:
- In de provincie Utrecht steeg het aantal meldingen op grond van ras met 70%.
- In de regio Amsterdam verdrievoudigde het aantal meldingen naar 1.016, waarvan 195 expliciet betrekking hadden op anti-zwart racisme.
- In Haaglanden en Hollands Midden is het vertrouwen om überhaupt te melden laag; velen denken dat het geen zin heeft.
Afrofobie verwijst naar vijandigheid, angst, afkeer of vooroordelen jegens mensen van Afrikaanse afkomst, hun cultuur, uiterlijke kenmerken (zoals huidskleur en haartype), of alles wat als ‘Afrikaans’ wordt gezien. Het is een specifieke vorm van racisme, die diepgeworteld is in het koloniale verleden, de Trans-Atlantische slavernij en de ontmenselijking die daarmee gepaard ging.
Dr. Barryl Biekman benadrukte tijdens het symposium ‘De Overheid aan zet’ dat het gebruik van het woord ‘afrofobie’ cruciaal is.
Anti-zwart racisme is niet hetzelfde als algemeen racisme. Als we dat niet erkennen, blijven we steken in abstracties. De is term belangrijk omdat het helpt om gericht te praten over racisme specifiek tegen mensen van Afrikaanse afkomst, in plaats van het te veralgemeniseren. Pas als je iets benoemt, kun je het effectief bestrijden – in beleid, onderwijs en publieke bewustwording.
Dr. Barryl Biekman
Overheid aan zet – landelijk én lokaal
Het symposium benadrukte dat het niet aan gemeenten ligt: lokale overheden zoals Utrecht, Amersfoort, Rotterdam en Amsterdam nemen hun verantwoordelijkheid wél, vaak met beperkte middelen. Wat ontbreekt is nationale regie.
“Wij maken beleid mét de gemeenschap, niet over hen,” zei wethouder Linda Voortman namens de gemeente Utrecht, dat zichzelf ‘Mensenrechtenstad’ noemt. “Dat betekent: Black-led organisaties ondersteunen, representatie verbeteren, en luisteren naar verhalen die te lang genegeerd zijn.”
Concrete oproep: kabinet, grijp deze kans
De aanwezige organisaties, vertegenwoordigers uit de afro gemeenschappen en VN-vertegenwoordigers formuleerden gezamenlijk een duidelijke oproep aan kabinet, parlement en overheidsinstanties:
Actiepunten voor de Nederlandse overheid
- Ontwikkel en implementeer een Nationaal Actieplan (NAP) in lijn met deVN-richtlijnen en de Durbanverklaring en het Actieprogramma. Dit met structurele betrokkenheid van de Afro gemeenschap.
- Veranker herstelbeleid (‘reparatory justice’) in de wet en zorg voor structurele investeringen in onderwijs, arbeidsmarkt, media en bestuur.
- Stel structurele financiering beschikbaar voor Afro-Nederlandse en Black-led organisaties en initiatieven.
- Zorg voor monitoring en evaluatie, gebaseerd op feiten, data en ervaringen van mensen van Afrikaanse afkomst.
- Ondersteun lokale overheden en bouw aan een nationale kennisinfrastructuur rond Afrofobie.
Over het symposium
‘De Overheid aan zet’ vond plaats op 25 maart 2025, de Internationale Dag ter Herdenking van de Slachtoffers van de Trans-Atlantische Slavenhandel. De bijeenkomst werd georganiseerd door Discriminatie.nl Provincie Utrecht, in samenwerking met de collega’s uit de regio’s Amsterdam, Haaglanden en Hollands Midden.
Sprekers waren onder meer: dr. Barryl Biekman, dr. Mila Paspalanova (OHCHR), Princes Modi Ntambwe en wethouder Linda Voortman (Utrecht). Aan het panel namen deel: Jerry Afriyie, Kapitein Sylvester Aboikoni, Marciano Daans en Sjaak van der Linden. De lancering werd spiritueel begeleid door Basiya Ray Landveld
Deelnemende organisaties: African Union African Diaspora Sixth Region Council, De Hofnar Present, Discriminatie.nl Haaglanden en Hollands Midden, Discriminatie.nl Provincie Utrecht, Discriminatie.nl Regio Amsterdam, Gemeente Utrecht, Gemeente Amersfoort, Landelijk Platform Slavernijverleden, Marron Gemeenschap, Nederland Wordt Beter, NINsee, PAD België, Platform Sabi, SDGHUB NL, UNOHCHR, Vereniging Discriminatie.nl, Zwart Manifest.
Meer informatie:
Downloads
Tweede Internationaal VN-Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst (2025–2034)
